Zonnewende: hebben wij een Amersfoorthenge?
door Marjolein van der Veen
Kerst valt niet precies tijdens de zonnewende op 21 december. Waarom eigenlijk niet? Vroeger zag men de zon steeds verder naar het zuiden opkomen en steeds lager staan. De zon was duidelijk aan het vertrekken. Zou hij nog terug komen? Maar op een dag bleef de zon stilstaan, hij ging niet meer verder naar het zuiden op. Zou het dan toch nog goed komen? De mensen bleven het in de gaten houden. De zon bleef een paar dagen op dezelfde plek opkomen, hij hield het spannend. En toen ja, het wonder was geschied: de zon kwam noorderlijker op. De zon kwam terug en het feest barste los. Dat moment noemen wij 25 december.
In Engeland maakten ze de zomer zonnewende op 21 juni zichtbaar met Stonehenge waar de zon dan boven de heelstone opkomt. Andere zon en maan momenten worden gemarkeerd doordat de zon of maan door een stenen poort schijnt.
Stonehenge staat op een wijde vlakte. Maar wij wonen in de stad. Wij zien helemaal niet meer waar de zon precies opkomt. Toch vinden mensen Stonehenge nog steeds leuk. Zo leuk dat men op andere plekken ook “henges” probeert te vinden. Een henge is een rond bouwwerk van vooral aarde maar nu gebruikt men het woord voor “de zon schijnt door een leuk poortje”.
Een beroemde plek die zelfs wikipedia heeft gehaald is Manhattenhenge (Manhattanhenge - Wikipedia). De straten lopen kaars recht tussen de wolkenkrabbers door. Daardoor is er twee keer per jaar een moment dat als de zon opkomt hij dan recht door de straat schijnt (5 dec en 8 jan). En ook twee keer tijdens zonsondergang (28 mei en 13 juli).
Nu is het de vraag: hebben wij een Amersfoorthenge?
De graden van een cirkel noemen ze bij het horizon-coördinatenstelsel azimut. Het noorden is 0 azimut. Het oosten is 90 azimut, zuid 180 azimut en het westen is 270 azimut.
Op 21 december komt de zon op op 129 azimut.
En gaat onder op 231 azimut.
Als je die lijnen op de kaart van Amersfoort zet dan kan je zien waar de straten lopen die kans maken om een “henge” te zijn tijdens de zonnewende.
Voor de zonsopkomst op 21 december zijn bijvoorbeeld kanshebbers:
• Laakboulevard Vathorst en de kanalenwijk ernaast
• Stukje Vlierbeek bij Paardenwet
• Amsterdamseweg stukje thv de nieuwe stad
• De Drie Sluizen Brug over de Eem (Radiumweg – Bunschotenstraat)
• De Kersenbaan niet maar als de zon hoger komt en boven de huizen uit komt dan wel
Maar alles valt en staat met de begroeiing en de huizen: hoeveel zicht heb je op de zonsopkomst of ondergang. Als de zon eerst nog een stukje moet opkomen voordat hij door een straat kan schijnen dan moet de azimut aangepast worden. Dus een waterdichte methode is dit niet.
De Drie Sluizen Brug over de Eem (Radiumweg – Bunschotenstraat)
Kans dus dat de zon hier mooi opkomt in het verlengde van de Eem. Het is geen henge, geen leuk poortje, maar wel een mooie markeringslijn. Maar het weer moet wel meewerken!!!
En tot slot: je moet er wel op tijd zijn!!! Op 21 december: zon op om 8:46 en onder om 16:30.
Ben je te vroeg: wachten. Ben je te laat: de volgende dag weer proberen. Door de zonnestilstand heb je wel een paar dagen de tijd.
Tijd zonopkomst: als het eerste streepje zon te zien is.
Tijd zonsondergang: als het laatste streepje zon verdwenen is.
Dus: weet je een leuk doorkijkje of lange straat of kanaal of sloot waar je de zon mooi ziet opkomen of ondergaan, maak een foto! Ook als je ergens anders op de dag of in het jaar de zon ergens leuk doorheen ziet schijnen mag meedoen. Zet de plaats, datum en tijd op de foto en mail het naar nieuwsbrief@meetjestad.net . Misschien vinden we zo onze Amersfoorthenge!